Κρατικό Βραβείο Διηγήματος στον Παναγιώτη Κουσαθανά

Απονεμήθηκε το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος στον Παναγιώτη Κουσαθανά. Στο κατάμεστο αμφιθέατρο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών (Ίδρυμα Ωνάση) συγκεντρώθηκαν τη Δευτέρα 9 Μαΐου 2011, συγγραφείς, ποιητές, άνθρωποι του πνεύματος και φίλοι των γραμμάτων, για την φετινή απονομή των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων 2010, ενός θεσμού που λειτουργεί από το 1956 και αποτελεί την ανώτατη λογοτεχνική διάκριση που αποδίδεται σε λογοτέχνες από το ελληνικό κράτος.

Μέσα σε ένα ωραίο κλίμα αδιόρατης επικοινωνίας μεταξύ κοινού και λογοτεχνών έγιναν μία μία οι παρουσιάσεις των βραβευθέντων λογοτεχνών, διαβάστηκε για τον καθένα ξεχωριστά η εισηγητική έκθεση της κριτικής επιτροπής, οι βραβευθέντες ευχαρίστησαν και είπαν λίγα λόγια για το έργο και τις σκέψεις τους.

Η ΜΥΚΟΝΟΣ ΕΥΤΥΧΕΙ ΑΠΟΨΕ ΝΑ ΑΚΟΥΣΤΕΙ ΓΙΑ ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΤΙΠΟΤΕΝΙΟΥ

Ανάμεσα στους βραβευθέντες, ο Μυκονιάτης Παναγιώτης Κουσαθανάς που του απονεμήθηκε το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Διηγήματος για το βιβλίο του Λοξές ιστορίες που τελειώνουν με ερωτηματικό των εκδόσεων Ίνδικτος. Πάντα σεμνός για το έργο του και ανήσυχος για τον γενέθλιο τόπο του ο κ. Κουσαθανάς παρέλαβε το βραβείο του και είπε: «Ευχαριστώ την Κριτική Επιτροπή και τη Διεύθυνση Γραμμάτων για τη βράβευση του βιβλίου μου, τον εκδότη μου φίλο κ. Μανώλη Βελιτζανίδη της «Ινδίκτου», τη φιλόξενη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, κι όλους εσάς.

Μια γλυκύπικρη διαπίστωση με αφορμή το βραβείο: Σε βιαστικούς καιρούς προχειρότητας, η κοπιώδης χειρωναξία, το ματσακόνισμα του εργάτη της γραφής δεν μετρούν, για αυτό η διάκριση αυτή ήταν για μένα αναπάντεχη πηγή ενδυνάμωσης και χαράς, ωστόσο το έργο καθαυτό δεν παύει να είναι απροστάτευτο ενώπιον των βραβείων· οι άνθρωποι, θαμπωμένοι από τα τέτοια, εύκολα χάνομε την ουσία του πράγματος και το μέτρο στον έπαινο και στον ψόγο. Το χρηματικό έπαθλο του βραβείου θα διατεθεί για τις ανάγκες της Κοινωφελούς «Στέγης Μελέτης Πολιτισμού & Παράδοσης», που λειτουργεί εδώ και μια τετραετία στο νησί.

Αφιερώνω το βραβείο στον γενέθλιο τόπο, που μου χάρισε «του Απόλλωνος τα χρυσά δώρα» κι ό,τι εύμορφο στη ζωή, τον ίδιο τόπο όπου η α-κοσμία της υπερβολής και ο ψευδεπίγραφος «κοσμοπολιτισμός» του καλοκαιρινού πλήθους μοιράζουν τον αγριότερο απομονωτισμό. Τα εφευρήματα, με τα οποία παλεύονται τα τελευταία, επινοούνται από μια αμοιβαία αγάπη χάρη στα ψιχία μιας ψυχομαχούσας αρχαίας ευμένειας.

Είχε δίκιο ο ποιητής: «Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας στον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό». Ωστόσο, επειδή το ολίγιστο δεν είναι, ευτυχώς, το ίδιο με το τίποτα, τα ρετάλια αυτής ακριβώς της ευμένειας ενσταλάζουν ακόμη δρόσο ψυχής. Η Μύκονος ευτυχεί απόψε, όπως ταιριάζει σε μια από φυσικού της παλαιόθεν αρχόντισσα, να ακουστεί για κάτι άλλο πέραν του τιποτένιου, του απελπιστικά εφήμερου, όπου μονόμπαντα έχομε εθιστεί.

Μακάρι, η ευτυχής συγκυρία αυτής της απονομής να κάνει την «τρυπωμένη ψυχή του νησιού», όπως λέει η σπουδαία πατριώτισσα μου Μέλπω Αξιώτη, να ξεμυτίσει θαρραλέα και να συναντήσει περισσότερη στοργή και προστασία, τιμιότητα και σεβασμό, ευθύνη και ποιότητα. Να κάνει όσους νοιαζόμαστε γι’ αυτόν τον τόπο, τώρα που είναι πιο ανοχύρωτος από τότε που έκαναν τα ρεσάλτα τους οι πειρατές, να νιώσομε, έστω κι επ’ ολίγον, ότι τέτοιες και αξιότερες είναι οι διακρίσεις κι ανάλογες οι αρετές που του αρμόζουν και μας αρμόζουν.

Τέλος, ιδιαίτερες ευχαριστίες στην κ. Κατερίνα Σχινά, που διάβασε απόψε την εισηγητική έκθεση της κριτικής επιτροπής για το βιβλίο μου. Ένιωσα ξεχωριστή ικανοποίηση ακούγοντας επιτέλους για τη δουλειά μου όσα επί χρόνια περίμενα να επισημάνουν οι κριτικοί των βιβλίων μου. Και πάλι σας ευχαριστώ».

ΜΑΣΤΟΡΑΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΨΥΧΗΣ

Η εισηγητική έκθεση που οδήγησε την κριτική επιτροπή στη βράβευση του Παναγιώτη Κουσαθανά, διαβάστηκε από την κ. Κατερίνα Σχινά και ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τον συγγραφέα, όπως άλλωστε είπε και ο ίδιος. Παράλληλα, η ανάγνωση της έκθεσης χάρισε ευχάριστα συναισθήματα και  υπερηφάνεια σε όλους εμάς τους συμπατριώτες του που βρεθήκαμε εκεί κοντά του για να μοιραστούμε τη χαρά του και να τιμήσουμε τον ίδιο και τον τόπο μας.

Με την ευχή να χαρίσει παρόμοια συναισθήματα και σ’ εσάς τους αναγνώστες, την δημοσιεύουμε αυτούσια: «Οι λοξές ιστορίες που τελειώνουν με ερωτηματικό του Παναγιώτη Κουσαθανά, «μυθιστορίες για τα ολέθρια επακόλουθα του Χρόνου» όπως τις ονομάζει ο συγγραφέας είναι ιστορίες ανοιχτές, μετέωρες ανάμεσα σ’ ένα παρελθόν που επανέρχεται ως υπόμνηση αυθεντικότητας και ένα παρόν που δοξολογεί την υπερφίαλη κουφότητα.

Είναι ιστορίες έκκεντρες, που ισορροπούν στο μεταίχμιο ειρωνείας και μελαγχολίας, ιστορίες που παρακολουθούν τις ολέθριες επιπτώσεις του δρεπανηφόρου χρόνου σχολιάζοντάς τες με τρυφερή συγκατάβαση, ιστορίες που μιλούν για την κινητήρια δύναμη του έρωτα αλλά και για την αλλοτρίωση, τη φθορά, την αποξένωση και τη νεοελληνική βαρβαρότητα, σκώπτοντας τη ρηχότητα του λάιφ στάιλ ή τη γελοιότητα του νεοπλουτισμού και «χολομανώντας»  με την κακοποίηση της ομορφιάς και τον ευτελισμό των ψυχών και των σωμάτων.

Μυκονιάτης, χαλκέντερος ερευνητής της τοπικής παράδοσης,  ήδη βραβευμένος το 2002 με κρατικό βραβείο Μαρτυρίας-Χρονικού για το βιβλίο του Παραμιλητά Α και Β για τον πολιτισμό και την ιστορία της Μυκόνου, μάστορας της γλώσσας και παρατηρητής της ανθρώπινης ψυχής, ο συγγραφέας αντλεί με πάθος από το κεφάλαιο του πραγματικού για να στοχαστεί πάνω στον τόπο και τους ανθρώπους, να διεισδύσει στα πάθη τους, κατανοήσει την λοξότητά τους, να οικειωθεί και να οικειώσει τον αναγνώστη με το παράλογο της ύπαρξης.

Όμως, παρ’ ότι αγκιστρωμένος στο πραγματικό, ο Παναγιώτης Κουσαθανάς το ανασκηνοθετεί για να φανεί αυτό που πραγματικά είναι: μια διαδοχή υπαινιγμός, ένας παράξενος, όχι όμως και ανεξιχνίαστος, χορός των σημασιών. Κι έτσι, βλέποντας και γράφοντας υπό γωνία,  αποδίδει στα πράγματα τις αδιάγνωστες διαστάσεις τους. Φυσικά ένα τέτοιο λοξό συγγραφικό βλέμμα δεν θα μπορούσε να βολευτεί σ’ ένα ιδίωμα συμβατικό, κι έτσι ο Παναγιώτης Κουσαθανάς σμιλεύει ένα ολότελα προσωπικό και ιδιότυπο ύφος.

Επιστρατεύει μια γλώσσα λιτή, άμεση, εύηχη, διαυγή, νοηματικά πυκνή, παίζει τολμηρά με τη στίξη, επιφυλάσσοντας ιδιαίτερη μεταχείριση στο ερωτηματικό ή αρνούμενος την συνεπικουρία των κομμάτων, όταν η γραφή αναλαμβάνει να αποτυπώσει πλήρως το ψυχικό ανάπτυγμα αντλεί απροκατάληπτα από το πλούσιο κοίτασμα της γλώσσας, όχι μόνο επιστρατεύοντας ιδιωματικά στοιχεία της μυκονιάτικης ντοπιολαλιάς, αλλά ανακαλώντας τους λατίνους, τη βενετσιάνικη παράδοση, την εγχώρια λογιοσύνη ταυτόχρονα,  αναγνωρίζοντας τις οφειλές του σε Έλληνες συγγραφείς όπως η πατριώτισσα του Μέλπω Αξιώτη, ο Σεφέρης, ο Γονατάς, ο Εγγονόπουλος, αλλά και σε ξένους όπως ο Άντον Τσέχωφ,  ο Φερνάντο Πεσόα, ο Ιμρε Κέρτες, ο Γουίλιαμ Φώκνερ, συνομιλεί γόνιμα μαζί τους.

Με τις «Λοξές Ιστορίες» του, ο Παναγιώτης Κουσαθανάς δίνει στο τοπικό το εύρος του οικουμενικού και εντάσσεται αβίαστα στη μεγάλη παράδοση των συγγραφέων που επανεπενδύουν ψυχικά τα μνημονικά ίχνη και τα μετουσιώνουν σε σημαντική λογοτεχνική δημιουργία».

Η ΤΕΛΕΤΗ ΑΠΟΝΟΜΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΩΝ ΒΡΑΒΕΙΩΝ 

Την τελετή άνοιξε ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Παύλος Γερουλάνος, ο οποίος όρισε την εκδήλωση ως μια γιορτή συλλογικότητας και αλληλοϋποστήριξης, είπε ότι τα βραβεία αυτά δίνουν έναν τόνο αισιοδοξίας σε μια δύσκολη εποχή και έκλεισε την ομιλία του λέγοντας:
«Όσοι ζείτε τον κόσμο του βιβλίου βιώνετε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ένα ενδιαφέρον παράδοξο. Ενώ η κρίση έχει χτυπήσει την εμπορική διάσταση του βιβλίου δεν έχει κάνει το ίδιο στην καλλιτεχνική του. Ο ελληνικός πολιτισμός παράγει σε όλες τις μορφές τέχνη και έχει ηχηρή παρουσία στον παγκόσμιο διάλογο των πολιτισμών.

Αυτό όμως είναι ιδιαίτερα αισιόδοξο διότι η κρίση δεν θα ξεπεραστεί μόνο μέσα από την επιχειρηματική δημιουργία αλλά μέσα από την απελευθέρωση όλων των δημιουργικών δυνάμεων της χώρας από νοοτροπίες και λογικές που τις είχαν καθηλώσει στο παρελθόν.  Αυτός είναι ο στόχος μας. Και για να γίνει αυτό πρέπει να εδραιωθεί η συλλογικότητα, η συνεργασία και η δημιουργική διάθεση που πέτυχε το βιβλίο».

Το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας απένειμε ο ίδιος στην ποιήτρια Κική Δημουλά, για το σύνολο του έργου της, η οποία το παρέλαβε λέγοντας: «Κάθε βραβείο που είναι μεγάλο μας καθησυχάζει ότι έπιασαν τόπο όλα αυτά που γράφαμε και στέλναμε στους αναγνώστες μας. Το βραβείο από την πολιτεία σημαίνει ότι σε ψήφισε ομόφωνα η πατρίδα. Τίμησε το εκεί που βρέθηκα και το πώς.  Χωρίς διάθεση μετριοφροσύνης περιλαμβάνομαι σε αυτούς που η έννοια μεγάλο με έλκει, αν και όλες αυτές τις τιμές τις παίρνει το ανικανοποίητο που με ωθεί στη δημιουργία». Τελείωσε λέγοντας ότι «η ποίηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εμφύτευση της γλώσσας στα δεινά».

ΟΙ ΒΡΑΒΕΥΘΕΝΤΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥΣ

• Βραβείο Ποίησης: Στον Παντελή Μπουκάλα τη συλλογή του «Ρήματα» (εκδόσεις Αγρα).
• Βραβείο Διηγήματος: Στον Παναγιώτη Κουσαθανά για τη συλλογή Λοξές ιστορίες που τελειώνουν με ερωτηματικό (εκδόσεις Ινδικτος).
• Βραβείο Μυθιστορήματος: Στη Βασιλική Ηλιοπούλου για το «Σμιθ» (εκδόσεις Πόλις).
• Βραβείου Δοκιμίου – Κριτικής: Στον Άγγελο Χανιώτη για το έργο του «Θεατρικότητα και δημόσιος βίος στον ελληνιστικό κόσμο» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).
•  Βραβείο Χρονικού – Μαρτυρίας: Στον Γιώργο Βέη για το έργο του «Από το Τόκιο στο Χαρτούμ: Μαρτυρίες, συνδηλώσεις» (εκδόσεις Κέδρος).
• Βραβείο Περιοδικού: Εξ ημισείας στα περιοδικά «Το Δέντρο» και «Διαβάζω».
• Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού βιβλίου: Εξ ημισείας στον Βασίλη Παπαθεοδώρου για το βιβλίο του «Στη διαπασών» (εκδόσεις Καστανιώτης) και στον Μάνο Κοντολέων για το βιβλίο του «Πολύτιμα δώρα» (εκδόσεις Πατάκης).
• Βραβείο Εικονογράφησης Παιδικού βιβλίου: Στη Φωτεινή Στεφανίδη για την εικονογράφηση του βιβλίου «Η σκυλίσια ζωή του γάτου ΤΖΟΝ ΑΦΕΝΤΟΥΛΗ» του Χρήστου Μπουλώτη (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).
• Το Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για παιδιά δεν απονέμεται.
• Βραβείο μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα: Στην Ζντράβκα Μιχαήλοβα για τη μετάφραση στη βουλγαρική γλώσσα του έργου «Γραφή του Παντόπτη»
  (Ανθολογία ποιημάτων) του Γιάννη Ρίτσου (εκδόσεις «Stigmati»).
• Βραβείο μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα: Στην Αθηνά Δημητριάδου για τη μετάφραση του έργου «Αγανάκτηση» του Φίλιπ Ροθ (εκδόσεις «Πόλις»).

Επιμέλεια κειμένου Άννα Λοΐζου.