Συριανή γλυκιά τυρόπιτα

Συριανή γλυκιά τυρόπιτα – Η καθολική «Φραγκοσυριανή» λιχουδιά

Στη Σύρο, εκτός από τα διάσημα λουκούμια, το Πάσχα έχει τη δική του ιδιαίτερη γλυκιά πίτα: μια ανοιχτή γλυκιά τυρόπιτα χωρίς φύλλο, φτιαγμένη με το τοπικό τυρί τυροβολιά, αυγά, ζάχαρη και αρωματικά. Τη συνήθεια αυτή έφεραν οι Καθολικοί κάτοικοι του νησιού, γι’ αυτό και συχνά θα την ακούσετε ως «φραγκοσυριανή τυρόπιτα». Πρόκειται για ένα εξαιρετικά απλό και ελαφρύ γλυκό που σερβίρεται τόσο ως επιδόρπιο όσο και ως πρωινό την περίοδο του Πάσχα​gastronomos.gr.

Υλικά

• 1 κιλό φρέσκια ανάλατη μυζήθρα (ή τυροβολιά Σύρου)

• 8 αυγά

• 600 γρ. ζάχαρη κρυσταλλική

• Ξύσμα από 2 πορτοκάλια

• ½ κ.γ. αλάτι

• 30 ml λικέρ μαστίχας (προαιρετικά)

• 2 κ.σ. μέλι θυμαρίσιο

• 1 κ.σ. κανέλα σκόνη

• 1 φλιτζάνι αμύγδαλα χοντροσπασμένα (προαιρετικά, σε κάποιες παραλλαγές)

• Βούτυρο για το ταψί

Εκτέλεση

1. Προετοιμασία μείγματος: Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 170°C. Σε μεγάλο μπολ χτυπάμε τα αυγά με τη ζάχαρη καλά (με σύρμα ή μίξερ) για 5-6 λεπτά, μέχρι να ασπρίσουν και να αφρατέψουν. Προσθέτουμε τη μυζήθρα τριμμένη ή λιωμένη με το πιρούνι και ανακατεύουμε με σπάτουλα να ενσωματωθεί στο μείγμα. Ρίχνουμε το ξύσμα πορτοκαλιού, το αλάτι και το λικέρ μαστίχας (αν χρησιμοποιήσουμε) και ανακατεύουμε. Θα έχουμε έναν αρκετά ρευστό χυλό τυριού.

2. Ψήσιμο: Βουτυρώνουμε ένα ταψί (διαμέτρου ~34 εκ. ή ανάλογο ορθογώνιο). Αδειάζουμε το μείγμα στο ταψί – το ύψος του δεν θα ξεπερνά τα 2-3 εκ. Ψήνουμε στην προθερμασμένη θερμοκρασία για περίπου 50-60 λεπτά, μέχρι να ροδίσει η επιφάνεια και να σταθεροποιηθεί η τυρόπιτα (να πήξει το εσωτερικό). Αν δούμε ότι ροδίζει πολύ γρήγορα, σκεπάζουμε χαλαρά με αλουμινόχαρτο.

3. Σερβίρισμα: Βγάζουμε την πίτα από τον φούρνο και την αφήνουμε να κρυώσει λίγο (είναι ωραία χλιαρή ή σε θερμοκρασία δωματίου). Ενώ είναι ακόμα ζεστή, τη περιχύνουμε ομοιόμορφα με το θυμαρίσιο μέλι. Αφήνουμε λίγα λεπτά να απορροφηθεί. Πασπαλίζουμε με την κανέλα (και τα ψιλοσπασμένα αμύγδαλα, αν θέλουμε) και κόβουμε σε κομμάτια. Η υφή της είναι σαν ένα ελαφρύ τσίζκεϊκ χωρίς βάση. Διατηρείται στο ψυγείο και τρώγεται ευχάριστα και τις επόμενες μέρες.

Ιστορική τεκμηρίωση

Η γλυκιά τυρόπιτα της Σύρου έχει τις ρίζες της στην καθολική κοινότητα του νησιού. Οι καθολικές νοικοκυρές συνήθιζαν να τη φτιάχνουν την περίοδο του Πάσχα ως ένα ξεχωριστό έδεσμα της Λαμπρής​.  Σε αντίθεση με άλλα κυκλαδίτικα τυρογλυκά που είναι μικρά ατομικά πιτάκια, η συριανή τυρόπιτα είναι μεγάλου μεγέθους πίτα ταψιού (γι’ αυτό και σε Κύθνο/Σέριφο την αποκαλούν «πίτα της Λαμπρής» όταν φτιάχνεται έτσι. Δεν έχει φύλλο από πάνω – θυμίζει περισσότερο κέικ τυριού ή ανοιχτή τάρτα. Συχνά αναφέρεται και ως «Φραγκοσυριανή» λόγω των Φράγκων (Καθολικών) της Σύρου.

Παραδοσιακά φτιαχνόταν με νωπό κατσικίσιο τυρί (την τοπική τυροβολιά ή ανάλατη μυζήθρα) αναμεμιγμένο με ζάχαρη και αρωματικά. Οι πιο εύπορες οικογένειες έφτιαχναν παραλλαγές, προσθέτοντας π.χ. πούδρα αμυγδάλου στη γέμιση ή λίγη μαστίχα για άρωμα​. Ένας ιδιαίτερος τρόπος αρωματισμού ήταν να αφήνουν οι παλιές νοικοκυρές ένα πορτοκάλι να στεγνώσει στον ήλιο, να κοπανήσουν τη ξερή φλούδα του στο γουδί και να την προσθέσουν στο μείγμα – έτσι έδιναν έντονο άρωμα εσπεριδοειδούς.

Η πίτα αυτή ψηνόταν παραδοσιακά το Μεγάλο Σάββατο και καταναλωνόταν την Κυριακή του Πάσχα ως επιδόρπιο μετά το πλούσιο γεύμα. Επίσης, επειδή είναι σχετικά ελαφριά και θρεπτική, πολλοί την έτρωγαν για πρωινό τις επόμενες μέρες. Σήμερα σε αρκετά σπίτια Συριανών – καθολικών και ορθοδόξων – συνεχίζεται η παράδοση. Μάλιστα, συχνά θα δείτε αυτές τις γλυκές τυρόπιτες να πωλούνται και σε τοπικά φούρνους την περίοδο του Πάσχα. Υπάρχει και παραλλαγή με μέλι αντί για ζάχαρη: στη γειτονική Κίμωλο, λόγου χάρη, φτιάχνουν παρόμοια γλυκιά τυρόπιτα αλλά αντί για ζάχαρη γλυκαίνουν το τυρί με το τοπικό μέλι​. Το αποτέλεσμα είναι εξίσου νόστιμο, προσδίδοντας μια πιο «γήινη» γλύκα του μελιού.

Συνολικά, η συριανή γλυκιά τυρόπιτα αποτελεί ένα εξαίσιο δείγμα συνύπαρξης πολιτισμών στη γαστρονομία: η καθολική και η ορθόδοξη παράδοση της Σύρου συνδυάζονται, διαμορφώνοντας μια μοναδική τοπική κουζίνα. Η «Φραγκοσυριανή» τυρόπιτα τρατάρεται σήμερα σε όλους τους Συριανούς ανεξαρτήτως δόγματος και είναι ένα ακόμα γευστικό σύμβολο της αρμονικής πολυπολιτισμικότητας του νησιού.